Jerozolima. Historia i największe zabytki

Jerozolima, jej historia i największe zabytki mogą wpędzić w religijną psychozę. Ulicami przechadza się Maria Magdalena, a czasami kilku Mesjaszy. Szaleństwo mija dopiero po opuszczeniu miasta. Ja jestem zbyt racjonalna na mistyczne uniesienia, ale historia Jerozolimy zapisana w każdym kamieniu nikogo nie zostawi obojętnym.

Najbardziej zaintrygowała mnie tajemnica złotej menory, Miejsce Czaszki i tajemnicza inskrypcja w Kopule na Skale. Chciałabym się dowiedzieć czego szukali Templariusze w meczecie Al-Aksa. Zapraszam na spacer na którym poznamy historię Jerozolimy, bo wszystko zaczęło się od Abrahama.

Jerozolima. Widok z Góry Oliwnej

Patrzymy na pradawną Górę Moria w Jerozolimie, która wznosi się na wysokość 770 metrów. Tu zaczęła się historia, która wpłynęła na losy całego świata. Obok siebie egzystują świętości trzech religii.  Wszystkich łączy Abraham, który posłuchał wezwania swojego Boga. 

„Abrahamie weź twego syna jedynego, którego miłujesz, Izaaka, idź do kraju Moria i tam złóż go w ofierze na jednym z pagórków, jakie ci wskażę.”

Tysiąc lat później król Dawid założył stolicę w Jerozolimie, a jego syn Salomon zbudował świątynię nad kamieniem, gdzie miał być złożony w ofierze Izaak. Arabowie wierzą, że nie Izaak, tylko Ismael i uważają się za jego potomków.

W VII n.e. w miejsce zburzonej Świątyni Salomona stanęła Kopuła na Skale a obok meczet Al-Aksa.  Z tego miejsca Mahomet wstąpił do nieba. 

W Jerozolimie nauczał,  umarł i zmartwychwstał Jezus. Do Bazyliki Grobu Świętego prowadzi Droga Krzyżowa.

Powiedzieć, że widok z Góry Oliwnej przyprawia o drżenie, to za mało. Przypomniały mi się te wszystkie obrazki z zadumanym Jezusem, którymi kiedyś hojnie dekorowano mieszkania, a także każdy szczegół jaki mi się wbił w mózg podczas katolickiego wychowania.

Chociaż nie dopadł mnie syndrom jerozolimski i nie zaczęłam włosami obmywać niczyich stóp, to bardzo sugestywnie przyśnił mi się Jezus. Te miejsca mocno działają.  Wzgórze porośnięte drzewami oliwnymi wydaje się jedynym niezmienionym przez wieki krajobrazem w Jerozolimie. 

Jerozolima. Świątynia Salomona

Za czasów Jezusa wszystko wyglądało inaczej, zamiast złotej kopuły zobaczylibyśmy II Świątynię, z której Jezus przegonił kiedyś kupców. Właśnie trwała jej wielka rekonstrukcja, ciągnęła się do 64 r. naszej ery. 

Świątynię Salomona zburzyli Babilończycy w 586 r. p.n,e., to wtedy zaginęła Arka Przymierza. Potem król perski Cyrus podbił Babilon i zgodził się na powrót Żydów do Jerozolimy. Wrócili z wygnania po prawie siedemdziesięciu latach i odbudowali swoją  świątynię. 

Herod Wielki zaczął jej wielką przebudowę w latach 20-19 p.n.e. Bez kontekstu historycznego trudno zrozumieć jej ogromne znaczenie dla Żydów. Powstała z polecenia Boga, a potem została zniszczona, tak jak przepowiedział Jezus.

Gdy Jezus szedł po wyjściu ze świątyni, podeszli do Niego uczniowie, aby Mu pokazać budowę. Lecz On rzekł do nich: Widzicie to wszystko? Zaprawdę, powiadam wam, nie zostanie tu kamień na kamieniu, który by nie był zwalony (Mt 42, 1-2).

Tak się też stało. W 70 r. n. e. , po upadku powstania żydowskiego, Rzymianie zburzyli świątynię w Jerozolimie. 

Jerozolima. Złota Brama

Schodzimy po stromym zboczu Góry Oliwnej. Z daleka intryguje zamurowana Złota Brama, jako jedyna prowadzi wprost na Wzgórze Świątynne. Przez nią wjechał Chrystus, chrześcijanie obchodzą to wydarzenie każdego roku w niedzielę palmową. 

Proroctwo z księgi Ezechiela przewidziało zamknięcie bramy do czasu przyjścia Mesjasza. Wypełniło się w 1517 roku, kiedy Turcy zdobyli Jerozolimę.

Sulejman kazał odbudować mury miejskie, a wtedy rozeszła się wieść, że nadchodzi Mesjasz. Podobno to dlatego kazał zamurować  bramę, jednak bliższa prawdy wydaje się  chęć odcięcia niewiernym drogi do Kopuły Skały i meczetu Al-Aksa.  Muzułmanie nadal chowają tam swoich zmarłych.

Jerozolima. Dolina Cedronu

Oddziela Górę Oliwną od Wzgórza Świątynnego. Muzułmanie nazywają to miejsce Dolina Pani Marii- Wadi Sitt Miriam. Na wzniesieniach od niepamiętnych grzebani są pobożni Żydzi, muzułmanie i chrześcijanie. Chcą być najbliżej, kiedy Bóg pojawi się w Dolinie Jozafata. W tym miejscu ma nastąpić  Sąd Ostateczny. 

Jerozolima. Starożytne grobowce

Pośrodku rzędu cyprysów bieleją tajemnicze budowle.  Były tu już za czasów Jezusa.  Cztery groby, które należą do Absaloma (syna króla Dawida), Józefata (czwartego króla Judy w latach 873 – 849 p.n.e.), i Zachariasza (ojca Jana Chrzciciela) i św. Jakuba. 

Cmentarz na zboczu Góry Oliwnej. Jerozolima

Cmentarz żydowski położony na zboczach Góry Oliwnej istnieje od 3 tysięcy lat i zawiera około 150 tysięcy tysięcy grobów. Wcześniejsze groby sięgają Doliny Cedronu. Od średniowiecza ludzie opowiadają sobie proroctwa, że wszyscy tam pochowani jako pierwsi zostaną wskrzeszeni, a ich ciał nigdy nie stoczą robaki.

 Pielgrzymi, którzy odwiedzają Jerozolimę, zabierali pył z cmentarza, żeby położyć go na grobach krewnych rozproszonych po świecie. Współczesne ceny za miejsce na cmentarzu sięgają nawet miliona dolarów. Widok z tego miejsca jest spektakularny, ale nawet bliskość Wzgórza Świątynnego nie tłumaczy braku pokory wobec śmierci.

Dominus Flevit –  „Pan zapłakał”. Jerozolima

Kościół franciszkanów umościł się u podnóża Góry Oliwnej. W tym miejscu Jezus miał wizję upadku Jerozolimy i zapłakał z żalu nad jej losem. 

Bo przyjdą na ciebie dni, gdy twoi nieprzyjaciele otoczą cię wałem, oblegną cię i ścisną zewsząd. Powalą na ziemię ciebie i twoje dzieci z tobą i nie zostawią w tobie kamienia na kamieniu. (Łk 19,41-44).

Kościół ma kształt odwróconej łzy.  Nad ołtarzem architekt umieścił okno, które zamiast witraża ma wspaniały widok  na panoramę Jerozolimy. Kościół leży na starożytnym cmentarzu, widać stąd niezliczone grobowce.

Jerozolima. Gethsemane 

Gethsemane oznacza dosłownie tłocznię oliwy.  To kilka miejsc które upamiętnia aresztowanie Jezusa i tę noc,  kiedy został zdradzony: Grota Getsemani, Ogród Oliwny i Kościół Wszystkich Narodów czyli Bazylikę Konania.

Naukowcy ustalili, że pnie sękatych drzew z ogrodu Gethsemane mają około 900 lat. Oliwki mogą wyrosnąć z korzeni ściętych drzew, więc nie jest wykluczone, że ich korzenie mogły przetrwać od czasów Chrystusa. Mniejsze drzewa mają tabliczki z imionami papieży.

Ogród oliwny należał do któregoś z uczniów Jezusa, ponieważ lubili tu się spotykać. Niedaleko jest grota, w której mogli spędzić noc. Tej szczególnej nocy Judasz zdradził Jezusa pocałunkiem, uczniowie go opuścili, a słudzy arcykapłana prowadzili związanego Doliną Cedronu.

Podziemny kościół Grobu Matki Bożej.  Według apokryfów  z tego miejsca  Matka Jezusa została wzięta do nieba. Miejsce było czczone już w II w. Widzimy pusty skalny grób. W Koranie Miriam jest jedyną kobietą wymienioną z imienia.

Dziewiętnasta sura Koranu nosi jej imię Marii matki Jezusa i  wymienia ją częściej niż cały Nowy Testament.  „Była prawą, czystą i nigdy niezamężną  kobietą”.

Po lewej stronie między drzewami jest Bazylika Konania, a w niej skała, na której modlił się Jezus.

 Ojcze, dla Ciebie wszystko jest możliwe; zabierz ten kielich ode Mnie. Jednakże nie to, co Ja chcę, ale co Ty chcesz (Mk 14, 36)..

Stare Miasto w Jerozolimie jest otoczone jest murami wzniesionymi w XVI wielu przez sułtana Sulejmana. Mają ok. 4.5 km długości i 12–15 m. wysokości. 35 wież i 8 bram.

Brama Jaffy. Jerozolima

Brama Jafy jest głównym wejściem do dzielnic żydowskiej i chrześcijańskiej. Wiedzie przez  najpopularniejszą część targowiska aż do Cytadeli Dawida.

Miejsce narodzin Matki Boskiej. Jerozolima

Kościół św. Anny, położony w dzielnicy muzułmańskiej Starego Miasta. Zbudowano go w miejscu, gdzie urodziła się Matka Jezusa. Na arabskiej stronie czytam: ” W tym miejscu urodziła się Miriam ( niech spoczywa w pokoju), matka Proroka ( niech spoczywa w pokoju).”

Wybudowany w 1140 roku kościół jest zabytkiem z okresu wypraw krzyżowych, z sadzawką Betesda.

Sadzawka Owcza, przy której Jezus uzdrowił chromego w Ewangelii wg. św. Jana.

Jerozolima. Droga Krzyżowa

Przez targowisko w dzielnicy muzułmańskiej biegnie trasa Drogi Krzyżowej. Jeśli komuś przyjdzie do głowy pomniejszać symbole innych religii, albo powątpiewać  w filary wiary, powinien zobaczyć polską pielgrzymkę.

Przez kotły  ze smażonymi  falafelelami i gotowanym bobem, nie ustępując miejsca nikomu, parli do przodu  z głośnym śpiewem na ustach.  Nieśli krzyż, polską flagę, cała ulica należała do nich i nie był to piątek. Wszak Jezus królem Polski jest i wiadomo do kogo należy.

Jerozolima. Złota Menora

Złota menora na zdjęciu poniżej to rekonstrukcja menory, której używano w Świątyni Heroda. Ma ponad dwa metry wysokości i jest pokryta 43 kilogramami złota. Menora jest symbolem narodu żydowskiego i godłem Izraela.

W 70 roku n.e., pod koniec długiego oblężenia, rzymscy żołnierze niszczyli i palili Jerozolimę. Świątynia Heroda przestała istnieć, ale wcześniej zrabowano wiele skarbów. Złoty kandelabr nie został zniszczony. Według historyka żydowskiego z pierwszego wieku, Józefa Flawiusza, menorę umieszczono w nowo wybudowanej Świątyni Pokoju Wespazjana w Rzymie. Mogła tam przebywać aż do III wieku.

Historycy podają, że król Wandalów, który w 455 roku złupił Rzym, zagarnął między innymi skarb „sprowadzony przez Tytusa z Jerozolimy” i zabrał go do Kartaginy. Możliwe, że Wandale stopili menorę po tym, jak splądrowali Rzym. Nigdy się nie odnalazła.   

Fragment reliefu z Łuku Tytusa w Rzymie.  Podczas parady rzymscy żołnierze niosą łupy z Jerozolimy. 

Józef Flawiusz w „Wojnach żydowskich” tak opisuje paradę:

„Większość łupów niesiono w niedbałych stertach; wyróżniały się wśród nich jednak zdobycze z Jerozolimy.

Należał do nich złoty stół , ważący wiele talentów, a także świecznik, podobnie sporządzony ze złota. Potem, już na sam koniec, niesiono Torę.”

Jezus  zapowiedział, że po Świątyni nie zostanie kamień na kamieniu.

Jego słowa spełniły. Po zdławieniu drugiego powstania Rzymianie  wypędzili wszystkich Żydów z Jerozolimy.

Cesarz Hadrian zbudował miasto Aelia Capitolina. Na ruinach Świątyni wzniesiono pomniki Jupitera i cesarza.

Jerozolima. Ściana Płaczu

Żydzi uważają, że Ściana Płaczu jest częścią Świątyni Heroda, chociaż tylko część muru i 17 rzędów kamieni sięgających poniżej poziomu gruntu, pochodzą z czasów Heroda.  Stała się miejscem pielgrzymek, tu opłakiwano zniszczenie Jerozolimy. Stąd jej nazwa- Ściana Płaczu. 

Żydzi czują w tym miejscu boską obecność . Jest najświętszym i najważniejszym miejscem modlitw. Podzielono ją na dwie strefy: mniejszą, południową dla kobiet i większą, północną, dla mężczyzn.

 Modlą się tutaj ludzie z całego świata, nie tylko Żydzi, wkładają w szczeliny muru karteczki z prośbami do Boga. Kiedy podeszłam do ściany w sekcji dla kobiet i dotknęłam muru, czułam prawdziwe wzruszenie.

Zdawałam sobie sprawę, że to miejsce jest wyjątkowe przez siłę modłów składanych przez miliony. Tak wielka kumulacja ludzkich emocji zostawia ślad. 

Jerozolima. Synagoga

W pierwszym wieku n.e. rozproszeni Żydzi przestali posługiwać się swoim językiem. W Europie dominował język jidisz. Udało się przywrócić na nowo język hebrajski i z wielką przyjemnością wsłuchiwałam się w jego brzmienie w tym niezwykłym serialu opowiadającym o perypetiach bardzo ortodoksyjnej rodziny z Jerozolimy. Starsi posługują się w filmie jidisz, a wtedy okazało się, że wszystko rozumiem, ponieważ przeważa język niemiecki. 

Kopuła na Skale. Jerozolima

Wewnątrz Kopuły istnieje cytat z Koranu skierowany do Chrześcijan.

•  Zaprzecza w nim, że Bóg spłodził syna.

• Ostrzega ich przed wielbieniem Trójcy Świętej.

• Mesjasz, Jezus, syn Maryi, był tylko Wysłannikiem Allaha.

• Bóg jest tylko jeden i nie ma żadnych innych.

• Mahomet przeżył pierwsze objawienie w pobliżu Mekki. W Koranie to wydarzenie jest nazwane Nocą Przeznaczenia. 

• Nowa religia była kontynuacją religii Abrahama. Podstawą była wiara w jednego Boga i w Sąd Ostateczny.

• Obowiązkami muzułmanina była modlitwa pięć razy dziennie i pomoc ubogim.

• Dniem świątecznym został piątek, a na modlitwę wołano śpiewem

• Utrzymał pogański zwyczaj pielgrzymowania do Mekki, ale w muzułmańskim porządku.

Dogmaty Islamu

• Wiara w posłannictwo Mahometa jest podstawowym dogmatem islamu. „Nie ma bóstwa oprócz Boga, a Mahomet jest wysłannikiem Boga”

• Misja Mahometa była taka jak jego poprzedników: Adama, Abrahama i Jezusa. Głoszenie wiary w jednego Boga i ostrzeganie przed grzechem. Nadanie mu tytułu Pieczęci Proroków oznacza, że potwierdza poprzednie proroctwa i zamyka ich cykl.

•  Mahomet przybył do Jerozolimy z Mekki na koniu podarowanym przez archanioła Gabriela,  modlił się razem ze wcześniejszymi prorokami, a potem wstąpił do nieba ze Skały Moria. 

• W miejscu Świątyni Salomona Kalif al-Malik zbudował Kopułę na Skale w 691 r., na pamiątkę tego wydarzenia. To bardziej świątynia niż meczet.

•  Ze skały Moria zabrzmi trąba ogłaszająca sąd ostateczny i na niej Bóg umieści swój tron. Będą zawieszone szale do ważenia dusz.

• Pod kryptą znajduje się tzw. „studnia dusz”. Dwa razy w tygodniu gromadzą się w niej duchy zmarłych.

• Mówi się, że to najświętsze miejsce Muzułmanów po Mekce i Medynie,  jednak starsze i bardziej imponujące znajdziemy w Kairze. 

Meczet Al-Aksa. Jerozolima

 Meczet Al Aqsa powstał 20 lat po Kopule Skały. Może pomieścić 5000 wiernych w swoich przepastnych wnętrzach. Po lewej stronie Kopuły Skały, widać wejście do meczetu. 

Pierwsza wyprawa krzyżowa była zrywem całej chrześcijańskiej Europy i zakończyła się wielkim sukcesem.

W 1099 roku Krzyżowcy zdobyli Jerozolimę, zamordowali kilkanaście tysięcy muzułmanów i Żydów. Muzułmanie walczyli tak zaciekle o swoje święte miejsca, że na posadzce ogromnego meczetu krwi było po kostki.

Tysiąc lat po zniszczeniu Świątyni Heroda, do meczetu wkroczyli Templariusze. Nowy zakon rycerski miał chronić dróg przed rabusiami i dbać o bezpieczeństwo pątników.

Jerozolima. Templariusze w Jerozolimie

W roku 1118 Hugon z Payns i Gotfryd z Saint-Omer  wraz z siedmioma innymi rycerzami, złożyli śluby ubóstwa i czystości przed patriarchą Jerozolimy. Król Baldwin II podarował  Zakonowi Ubogich Rycerzy Chrystusa i Świątyni Salomona Wzgórze Świątynne. 

Meczet Al-Aksa został ich kwaterą główną i kościołem, na jego szczycie umieścili krzyż.  

Dziewięciu rycerzy, wywodzących się z największych francuskich rodów żyło przez 10 lat w całkowitym odosobnieniu.

Analizowali i tłumaczyli stare teksty, korzystali z pomocy rabinów z Francji i kopali tunele. Ich zadaniem stało się coś tak wielkiej wagi, że król jerozolimski zgadzał się na każde ich żądanie

Nie mieli służby i wszystko cokolwiek robili wykonywali sami. Nikt inny nie miał dostępu do ich enklawy. U siebie mieli armie, zamki i niezliczoną służbę, dlatego trudno zrozumieć, dlaczego oficjalnie byli wyznaczeni do ochrony dróg.

Zajmowali się poszukiwaniami czegoś, co miało niezwykłą wartość. Najbardziej szalone hipotezy zakładały, że znaleźli Arkę Przymierza i Świętego Grala. W 1128 r. nagle opuścili Ziemię Świętą i zabrali ze sobą tajemnicze skrzynie.

„Z pomocą bożą i naszą zakończone zostało dzieło, co pozwala tym sługom Chrystusa wrócić ze świętego miasta Jerozolimy…”.

Potęga Templariuszów

W  Europie zakon dostał zamki i pieniądze od królów. Byli bezpośrednio oddani papieżowi i to tylko w sprawach o najwyższej doniosłości. W różnych częściach Europy powstało 13 prowincji z siecią zamków, miast i systemem bankierskim. Kiedy byli u szczytu potęgi w XIV wieku, wszyscy byli u nich zadłużeni. Z Templariuszami i zamkami Katarów we Francji wiąże się fascynująca historia.

Niecałe sto lat później, sułtan Saladyn pokonał krzyżowców pod Hattin i zajął Jerozolimę. Saladyna opisałam przy okazji zwiedzania zamku Al – Karak.

Jerozolima. Miasto Dawida

Sadzawka Siloe. Jerozolima

Jezus uzdrowił niewidomego od urodzenia, nakładając mu na oczy błoto. Potem polecił mu obmyć się w sadzawce Siloe. To niedawne odkrycie, firma układająca rury odwadniające natknęła się na schody i sadzawkę z czasów Chrystusa.

Starotestamentowy Syjon, starożytne miasto z czasów Dawida i Salomona. Kolebka Jerozolimy, to tu znajduje się Wieczernik i święte miejsce Żydów- grób króla Dawida.

Wieczernik, nazywany także Salą na górze, sala, w której Jezus umył uczniom nogi i miejsce Ostatniej Wieczerzy. Zesłanie Ducha Świętego.

Posąg króla Dawida grającego na harfie ma zakrytą głowę, ponieważ ortodoksyjni Żydzi nie czczą posągów i wizerunków.

Gdzie była Golgota? Jerozolima

Głównym ośrodkiem kultu chrześcijańskiego jest Bazylika Grobu Świętego. Pierwszą świątynię w tym miejscu (bazylikę z rotundą) wzniósł w latach 326–335 cesarz Konstantyn I Wielki.

W 326 roku naszej ery, do Jerozolimy przybyła Helena, matka cesarza Konstantyna, tego który uznał chrześcijaństwo ze względów politycznych.  82-latka próbowała zlokalizować miejsca gdzie żył i umarł Jezus. 

Za pomocą pobożnych życzeń i wskazówek mieszkańców, jej wzrok padł na świątynię Wenus. Helenie towarzyszył historyk Euzebiusz, który to wszystko notował. Po usunięciu posągów i rozebraniu świątyni, w rzymskim pojemniku na wodę wykutym w skale, odnaleziono trzy kawałki drewna oraz tabliczkę, którą Piłat kazał umieścić na krzyżu Jezusa.

Trudno było ustalić która belka należała do Jezusa, a która do łotrów.  Ale i tu zaradna Helena sobie poradziła. Kazała przynieść umierająca kobietę i kłaść ją kolejno na belkach. Z jednej – kobieta będąca w stanie agonii – wstała o własnych siłach. Tę belkę uznano za krzyż Chrystusa.

Fakt ten poświadcza dokument podpisany przez patriarchę Jerozolimy i św. Helenę.  (Nie wiem dlaczego święta, skoro razem ze swoim cesarskim synem zakatrupiła synową, tak długo zwiększali temperaturę w łaźni, aż  wyzionęła ducha.)

Około roku 335 na tym miejscu wybudowany został potężny kościół, który dzisiaj nosi nazwę Kościoła Świętego Grobu.

Miejsce czaszki. Jerozolima

Malowniczy ogród, w którym znajduje się grób wykuty w skale niektórzy przypisują Józefowi z Arymatei, człowiekowi, który oddał Jezusowi swój grób.  Nad wejściem znajduje się współczesny napis w jęz. angielskim,  „Nie ma Go tutaj, gdyż zmartwychwstał.”

 „Zbliżał się wieczór przybył bogaty człowiek z Arymatei, imieniem Józef, który sam został uczniem Jezusa. Idąc do Piłata, poprosił o ciało Jezusa, a Piłat nakazał mu je dać. Józef wziął ciało, owinął je czystą lnianą szmatką i umieścił w swoim nowym grobie.” Ew. Mateusza 27:57-61.

Pismo Święte głosi, że Chrystusa ukrzyżowano na Miejscu Czaszki, czyli na Golgocie. Grób znajduje się poza starymi murami Jerozolimy z wznoszącym się klifem, który układa się w wizerunek czaszki. 

Grobowiec jest wycięty w skale,  miał niskie wejście i trzeba było się schylać . Bliskość Golgoty umożliwiała pochówek przed szabatem. W XIX wieku odkrywcy zastali tu ślady starożytnego kultu. 

Styl grobowca wskazuje, że powstał w czasach przed I wiekiem n.e. i nie może być prawdziwym grobem Jezusa, jednak to w tym miejscu można sobie wyobrazić jak wyglądała scena zmartwychwstania. 

Odrzucony kamień, aniołowie, spokojny, wiejski ogród. Byłam Bazylice Grobu Pańskiego, ale tłumy, kolejki, niezliczone kaplice nie miały nic wspólnego prostotą grobu Jezusa. 

Nie mogę oprzeć się wrażeniu, że przykładają zbyt wielką wagę do rzeczy namacalnych, wszystkiego co można dotknąć i zobaczyć. Muszą zamykać swoich bogów w świątyniach i obsypywać złotem. Wszystko jest takie umowne, ale gotowi są walczyć jak kiedyś i zapominają, że największą świętością jest życie i człowiek a nie kamienie. 

Jerozolima chyba nie ma sobie równych, ulega się bezwiednie wszystkim wierzeniom i legendom i bardzo intensywnie przezywa ten czas. Wcześniej pisałam o innej twierdzy Heroda i o Ziemi Obiecanej, do której niestety Mojżesz nie został dopuszczony.

Zapraszam do obserwowania.

• WordPress
• Facebook
• Instagram