Sana, stolica Jemenu

Sana, stolica Jemenu, ukryła się w malowniczej górskiej dolinie na wysokości aż 2200 metrów. Stare Miasto Sany to prawdziwy skarb – istnieje ponad 6000 wieżowców, z których wiele liczy sobie aż 400 lat. Ich wygląd przypomina domki z piernika ozdobione lukrem, co dodaje miastu bajkowego uroku. Od 1986 roku Sana jest wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Jemen, znany w starożytności jako Arabia Felix – Arabia Szczęśliwa – leży na terytorium legendarnego królestwa Saby, które istniało już w VI wieku p.n.e. To żyzna kraina, słynąca niegdyś z produkcji kadzidła i mirry. Co więcej, Sana jest jednym z najstarszych nieprzerwanie zamieszkanych miast na świecie – jej historia sięga dwóch i pół tysiąca lat! Legenda głosi, że miasto zostało założone przez syna Noego.

Pomimo swojego piękna i historycznego znaczenia, Sana jest obecnie niedostępna dla turystów z powodu trwającego konfliktu zbrojnego w Jemenie. Wojna domowa, która rozpoczęła się w 2014 roku, doprowadziła do poważnego kryzysu humanitarnego. Miasto, będące jednym z głównych punktów konfliktu, stało się miejscem niebezpiecznym dla mieszkańców i zamkniętym dla odwiedzającym.

Mieliśmy to szczęście, że zobaczyliśmy to wyjątkowo piękne miasto w czasach, kiedy było otwarte dla świata. W roku 2009 samoloty latały z Frankfurtu do Sany. Mieszkaliśmy w zabytkowym hotelu i cieszyliśmy się życzliwością Jemeńczyków. Pewnego razu trafiliśmy nawet w środek jemeńskiego wesela. Zapraszamy na spacer po Sanie.

Sana w powieści Danikena – „Wszyscy jesteśmy dziećmi Bogów”

Erich von Daniken w książce – „Wszyscy jesteśmy dziećmi Bogów” wspomina, że Starożytny Rzym założono około 733 roku p.n.e., a słynne miasto Majów – Tikal – powstało sto lat wcześniej. Początki Aten sięgają mniej więcej 1500 roku p.n.e., natomiast Jerycho, jedno z najstarszych miast na świecie, zbudowano prawdopodobnie około 6000 roku p.n.e.

Czy istnieją jeszcze starsze miasta na naszej planecie? To całkiem możliwe, ponieważ według arabskich kronikarzy Sana jest najstarszym miastem świata. Legenda głosi, że zostało ono założone zaraz po opadnięciu wód potopu biblijnego przez Sema, syna Noego.

To dzięki Danikenowi zainteresowaliśmy się miejscami, które są wymienione w Biblii. Jednak już w tamtym czasie wiele miejsc było zamkniętych dla osób z zewnątrz, bo ataki terrorystyczne były wielkim zagrożeniem.

Marib, starożytna stolica Jemenu, wciąż kryje w sobie tajemnice biblijnej przeszłości. W ruinach miasta można znaleźć pozostałości tamy, dzięki powstawały oazy rozciągające się na tysiące kilometrów. Było to osiągnięcie inżynieryjne na skalę niespotykaną w tamtych czasach.

Marib jest także nierozerwalnie związane z legendarną królową Saby, Bilkis, znaną ze Starego Testamentu. To ona odwiedziła króla Salomona, słynącego z mądrości i bogactwa. Ich syn, Menelik, został pierwszym władcą Etiopii i jest łączony z tajemniczym zaginięciem Arki Przymierza. Ta historia ma również swoje odbicie w ruchu Rastafari, który nawiązuje do dziejów Menelika jako symbolu afrykańskiej dumy.

Wszystko to rozpalało naszą wyobraźnię, ale rzeczywistość przerosła wszelkie oczekiwania. Sana, ze swoimi piernikowymi budynkami, „średniowiecznym Manhattanem” na pustyni, zamkami i fortecami na szczytach gór, a także wyjątkową gościnnością mieszkańców, sprawiła, że ten kraj zapisał się w naszych sercach na zawsze.

Sana, stolica Jemenu

Unikalna Sana jest szczególnie zachwycająca wieczorem, gdy zapalają się światła, można się przenieść w średniowieczną rzeczywistość. Dolne kondygnacje budynków zbudowano z solidnej bazaltowej skały, natomiast ich ściany wzniesiono z mułowych cegieł wypalanych na słońcu. Zewnętrzne fasady zdobią misternie wykonane ornamenty z białego gipsu, dodając im niezwykłego uroku.

Dolne pomieszczenia tradycyjnych budynków zajmują zwierzęta, wyżej znajduje się izba gościnna – diwan, a na najwyższym piętrze mieszka rodzina. Diwan to typowe miejsce do przyjmowania gości i organizowania biesiad. Wnętrze zdobią kolorowe poduszki ułożone wokół, które dodają przytulności i zapraszają do wspólnego spędzania czasu.

Najbardziej charakterystyczną ozdobą jemeńskich budowli są witraże w oknach, zwane qamarias. Te kolorowe szkiełka osadzone w gipsowych ramach wypełniają wnętrza wielobarwnymi refleksami światła słonecznego. Nocą natomiast, gdy podświetlają je lampy, ich piękno wychodzi na zewnątrz, rozświetlając mrok w spektakularny sposób.

Podobny klimat glinianych miasteczek odkryliśmy niedawno w Arabii Saudyjskiej, tuż przy granicy z Jemenem. Ten kraj otworzył się na świat gościnnie, a bardzo podobny sposób tworzenie miast zachwyca równie mocno.

Sana – Bab al Yemen

 Bab al-Yemen to brama prowadząca do magicznego Starego Miasta. Tuż za nią zaczyna się świat pełen orientalnych czarów – zapach kadzidła unoszącego się w powietrzu, specjalne kominki do jego palenia i bogactwo egzotycznych przypraw.

W ulicznych restauracjach ludzie siedzą na ławach w stylu tureckim, jedząc ryż palcami, co tworzy niezwykłą atmosferę swojskości i tradycji. Na targowiskach znajdziesz wszystko, czego próżno szukać w Europie – od kolorowych dżalabii po unikalną biżuterię.

To miejsce przenosi w inny świat, pełen barw, zapachów i niespotykanej kultury.

Jambija

Przechodnie zatrzymywali się, prosząc o wspólne zdjęcie i z ciekawością pytając, skąd pochodzimy. Jeden z mężczyzn miał na sobie tradycyjną futę – tkaninę owiniętą wokół bioder – oraz jambiję (dżambiję). To charakterystyczny, zakrzywiony sztylet, noszony w ozdobnej osłonie i przymocowany do skórzanego pasa

Jambja to nieodzowny rekwizyt mężczyzny. Uchwyt noża wiele mówi o jego statusie. Może być z rogu nosorożca, kości słoniowej, lub z kości wielbłąda. Albo zwyczajne, z ozdobionego metalu czy skóry. Do futy albo dżalabiji wkłada się marynarkę. W Nizwa w Arabii Saudyjskiej spotkaliśmy Jemeńczyka, który dopasował dla nas pas.

Podobne noże można kupić w Omanie. Khanjar – Handżar – misternie wykonany nóż – zobaczycie na fladze i banknotach. Jest symbolem Omanu od XVII wieku, czego dowodem są zapiski historyczne. Wykonanie takiej broni wymaga dużych umiejętności.

Sana, stolica Jemenu i Wielki Meczet

Sana kryje w sobie jeden z najcenniejszych zabytków świata islamu – Wielki Meczet. Został on zbudowany w VII wieku, jeszcze za życia Mahometa, i jest najstarszym meczetem w Jemenie oraz jednym z najstarszych na świecie. Jego budowa rozpoczęła się między 630 a 715 rokiem. Starsze od niego są jedynie meczety w Medynie i Mekce.

Podczas prac remontowych w meczecie odkryto najstarszą znaną i nienaruszoną kopię Koranu, która zawiera wersety różniące się od współczesnej wersji. W meczecie odnaleziono również tysiące arabskich rękopisów związanych z początkami islamu, które stanowią bezcenne źródło wiedzy o historii tej religii.

Pewnego dnia, w piątkowe popołudnie, elegancko ubrany mężczyzna, wybierający się do meczetu, zainteresował się naszym aparatem fotograficznym. Jego ciekawość i otwartość były dla nas kolejnym dowodem na to, jak życzliwi są Jemeńczycy.

Dar al-Hajar

Podczas wycieczki za miasto warto zobaczyć Dar al-Hajar, spektakularny pałac wzniesiony na szczycie ogromnej skały. Powstał w latach 30. XX wieku jako letnia rezydencja islamskiego przywódcy duchowego, Imama Yahyi. Chociaż został zamordowany w 1948 roku, jego niezwykły dom przetrwał jako muzeum, które chętnie odwiedzają zarówno turyści, jak i miejscowi.

Wszyscy prosili o wspólne zdjęcia, chętnie pozowali i wspólnie z nami oglądali efekty. Mam całą serię zdjęć z dziewczynami z zakrytymi buziami. Najważniejsze, że wszyscy wspaniale się tym bawiliśmy.

W tamtym czasie telefony komórkowe były proste i nie miały aparatów fotograficznych. Może właśnie dlatego pozowanie do zdjęć sprawiało im taką radość. Chętnie ustawiali się przed obiektywem, a potem z uśmiechem oglądali siebie na wyświetlaczu aparatu, ciesząc się tą wyjątkową chwilą.

Uliczkami Sany

Wąskie labirynty ulic, ceglane domy wypalone słońcem i polukrowane gipsem niczym pierniczki, uśmiechy mieszkańców i zapach egzotycznych przypraw – wszystko to wciągało nas w zaczarowany świat.

Stare Miasto zostało wzniesione na wyższych poziomach, aby chronić gliniane budynki przed niszczycielskimi monsunowymi deszczami. W czasie ulew ulice poniżej ścisłego centrum zamieniają się w rwące rzeki, otaczając Starówkę niczym średniowieczna fosa.

Paradowałam w dżalabiji, co okazało się niezwykle wygodne i praktyczne. Na szczęście mój strój wzbudzał sympatię wśród kobiet, które z uśmiechem spoglądały w moją stronę. Dzieci, pełne radości, wołały wesoło: „Sura, sura, sura!” (zdjęcie).

Kuchnia Jemenu

Posiłki były zapiekane w metalowych menażkach lub glinianych garnkach i podawane bezpośrednio w nich, co dodawało im wyjątkowego smaku. Fasulja – gęste danie z fasoli w pomidorach – serwowana była już od śniadania, bo była pożywna i bogata w białko, podobnie jak w wielu innych biedniejszych krajach. Kurczak pieczony nad ogniem smakował jak najlepszy na świecie, a do tego podawano niezwykłe, świeże sałatki.

Pewnego razu zjedliśmy pyszną rybę z hummusem w restauracji, gdzie danie przygotowano z produktów kupionych na targu przez naszego kierowcę. Ryba była grillowana i tak smaczna, że do dziś uwielbiam to połączenie z hummusem. Na stołach rozkładano wielkie bele foliowe w kwiatki lub paseczki, odrywając tyle, ile potrzeba, by przykryć blat. Zawsze była dostępna woda do mycia rąk, serwetki, ale sztućców brakowało – do jedzenia służyły ręce, a konkretnie prawa.

Raz wprawiliśmy kucharza w osłupienie graniczące z zakłopotaniem, prosząc o łyżkę do zupy o nazwie salt. Mieli tylko jedną, więc jedliśmy na zmianę z jednej miski. Często jadaliśmy też z Jemeńczykami, którzy chętnie dzielili się posiłkami.

Przechodząc ulicami, widywaliśmy ludzi jedzących na zewnątrz, bo tam życie toczy się w grupie, na świeżym powietrzu. Bardzo często zapraszali nas, „niewiernych”, do wspólnego posiłku. Odłamywaliśmy kawałek chleba, wymienialiśmy uśmiechy i dzieliliśmy tę chwilę. Chleb, bardzo podobny w smaku do naan, zawsze podawano gorący, prosto z pieca. To był świat, w którym nieznajomych przyjmowano z wielką ciekawością i życzliwością.

Jednak osoby, które nigdy nie były w żadnym arabskim kraju ani nie poznały żadnego Araba, często boją się ich panicznie. A prawda jest taka, że prędzej w Polsce można oberwać za kolor skóry niż wtedy w Jemenie czy obecnie w Indiach.

Sytuacja kobiet w świecie islamskim była i nadal jest tragiczna. Przemoc domowa, wydawanie dziewczynek za mąż bez limitów wiekowych – to wciąż codzienność. Ludzie kierują się przestarzałymi plemiennymi prawami, które dla osób spoza tego świata są trudne do zrozumienia. A jednak, mimo tych wyzwań, jakoś sobie radzą i żyją dalej.

Prawidłowo ubrany mężczyzna.

Po wypchanym policzku widać, że zbliża się popołudnie, chłopak zaczyna żuć qat.

Jemeńska używka – Qat

Qat ( czuwaliczka jadalna) to łagodny narkotyk, podobno nie uzależniający.

Mętny wzrok i dziwna wierność temu kosztownemu nawykowi wskazują na coś więcej. Za cenę paczuszki qatu można nakarmić całą rodzinę, co jest jedną z przyczyn dotkliwej biedy w regionie.

Żucie qatu to rytuał, który trwa całe popołudnia. Mężczyźni zbierają się w grupy, wpychając liście do policzków, co wygląda komicznie – jakby wszyscy razem puchli. Brak alkoholu? Mężczyźni znaleźli inne rozwiązanie. Niektórzy przynoszą nawet zmielony qat, by ułatwić sobie ten proces.

Rozczulały mnie dzieci, które wołały: „Sadik, mumkin sura!” – „Przyjacielu, mogę zdjęcie?” Zwracały się do mnie per sadik, co było niezwykle serdeczne. Tak zaczynali każde zdanie, z uśmiechem i uprzejmością. Co ciekawe, nikt nigdy nie prosił o pieniądze – to była czysta radość z chwili i wspólnego zdjęcia.

Prawidłowo wyglądający mężczyzna w fucie.

Kiedy przysiedliśmy na chwilę odpoczynku, wszyscy śmiali się z Krzysia, bo jambiji nie nosi się na spodnie! Z uśmiechem tłumaczyli nam zawiłości męskiej mody, cierpliwie wyjaśniając, jak powinno się nosić ten tradycyjny strój. Wzbudziliśmy niemałe zainteresowanie – wszyscy patrzyli na nas z życzliwością i wyrozumiałym uśmiechem.

Po krótkiej naradzie odważyli się podejść, by poprosić o wspólne zdjęcie. Jeden z nich był ubrany w dżalabiję, a drugi w futę, co dodawało całej scenie jeszcze więcej charakteru.

Sana, stolica Jemenu nocą

Wieczorem zaczynały się prawdziwie bajkowe widoki. Wchodziliśmy na dach hotelu, by obserwować zachód słońca nad Saną, podczas gdy nad miastem rozlegał się śpiew muezinów dochodzący z licznych meczetów. Te chwile wypełniały nas zachwytem i spokojem.

Pewnego razu zaczepił nas miły mężczyzna. Zapytał z ciekawością, skąd pochodzimy, a gdy usłyszał odpowiedź, z radością zawołał: „Zapraszam do mojego sklepu, tam siedzi kilku Polaków!” Okazało się, że to studenci arabistyki z Warszawy, którzy przyjechali na pół roku, by uczyć się języka. Spotkanie z rodakami w tak odległym miejscu dodało naszej wyprawie jeszcze więcej wyjątkowości.

Sana, stolica Jemenu i Meczet Saliha

Meczet widoczny na tle gór i pięknie oświetlony w nocy .

Inicjatorem budowy najnowocześniejszego meczetu w Sanie był były prezydent Jemenu, Ali Abd Allah Salih, który został zamordowany w grudniu 2017 roku. Meczet powstał z myślą o promowaniu umiarkowanego islamu, dlatego w czasach, gdy turyści mogli jeszcze odwiedzać Jemen, był dla nich otwarty.

Jego wizerunek zdobi rewers banknotu o nominale 250 riali, a koszt budowy wyniósł aż 60 milionów dolarów. To imponujące dzieło architektury stało się symbolem nowoczesności i otwartości w Sanie.

Widok na Sanę ze starej twierdzy.

Jemeńskie wesele

Wracaliśmy z wycieczki za Sanę, gdy nagle na drogę wybiegli ludzie z karabinami na ramionach, zatrzymując nasz samochód. Mimo tej niespodziewanej sytuacji, mieliśmy ogromne zaufanie do naszego kierowcy, więc nawet nie zdążyłam się przestraszyć.

Okazało się, że chcieli nas zaprosić na wesele. Zauważyłam, jak bardzo starali się zrobić na nas wrażenie – popisywali się muzyką i tańcami, chcąc wypaść jak najlepiej. To była niezwykła przygoda, pełna radości i lokalnych tradycji.

Później widzieliśmy jeszcze kilka takich wesel na ulicach stolicy, ale nikt nas już nie zaprosił. Tamto pierwsze pozostanie niezapomniane.

Kapela weselna przygrywała.

Pan młody miał na sobie elegancki pas i chustę, prezentując się bardzo dostojnie. Jednak jego wybranka była nieobecna – świętowała gdzieś indziej, w gronie samych kobiet. Ciężko było nie zastanawiać się nad jej wiekiem.

Ci, których poznałam bliżej, mieli aranżowane małżeństwa, ale nie z dziećmi. Wciąż jednak ta tradycja budzi mieszane uczucia, szczególnie w kontekście różnic w kulturze i podejściu do tych kwestii.

Taniec z jambijami

Tu był nasz hotel, to widok z okna.

Gotowali dla nas i podawali, chłopcy z hotelu Sana Night Hotel

Kais i Sana Night Hotel

Właściciel hotelu, Kais, zadbał o to, aby nasza podróż po Jemenie była zarówno atrakcyjna, jak i bezpieczna. Uzyskał dla nas wszystkie niezbędne pozwolenia, które musieliśmy okazywać w różnych miejscach, i polecił zaufanego kierowcę. Niestety, nie wszędzie mogliśmy dotrzeć – Marib było już wtedy zbyt niebezpieczne.

Kais rezerwował dla nas hotele i dbał o nas, nawet z daleka. Polecieliśmy samolotem do Sayun, by zobaczyć „Manhattan pustyni”, który znajduje się na liście UNESCO. Mimo że minęło wiele lat, Kais nadal utrzymuje z nami kontakt. Chociaż jest muzułmaninem, co roku przesyła nam życzenia na Boże Narodzenie.

Niedawno napisał do nas z prośbą o pomoc – musiał opuścić swój dom i ratować rodzinę, zabierając żonę i trzy córeczki do rodziny na wieś. Mam nadzieję, że są inne osoby, do których również może się zwrócić o wsparcie. Przez lata gościł wiele grup organizowanych przez biura podróży, a także gościł studentów, takich jak włoski młodzieniec, który mieszkał u niego przez całe miesiące. Niestety, nasz sadik stracił swój hotel.

Arabska Wiosna

Kiedy zaczęła się „Arabska Wiosna”, Kais został bohaterem filmu dokumentalnego „Rewolucjonista mimo woli”, zaprezentowanego  na Berlinale. Film można  obejrzeć na you tube.

W dalszej podróży podziwialiśmy ufortyfikowane wioski na szczytach gór, jednak to Sana, stolica Jemenu zrobiła na nas największe wrażenie. Ta relacja jest dla mnie bardzo ważna, bo chciałam pokazać sielski i przyjazny islamski kraj i dobrych ludzi. Zajrzyjcie koniecznie do wpisów z Arabii Saudyjskiej.

Oczywiście, zawsze było niebezpiecznie – w tamtym czasie zamordowano kilku turystów. Walki plemienne, Al-Kaida, cały ten niezrozumiały konflikt to rzeczywistość, która dotyka kraj, ale jest daleka od zwykłych ludzi. Oni, tak jak my, pragną jedynie żyć w pokoju, cieszyć się codziennością i dzielić swoją gościnność z innymi.

Dziękuję za wspólną podróż po Jemenie – kraju pełnym kontrastów, piękna i niezapomnianych chwil. Mam nadzieję, że kiedyś znów będzie można odkrywać jego uroki w spokoju i bezpieczeństwie.

Zapraszamy do innych wpisów z Jemenu.

Przepiękna dolina Wadi Dawan

Manhattan pustyni- Shibam.

Góry Haraz w Jemenie.

Zapraszam do obserwowania.

• WordPress
• Facebook
• Instagram